Wat is biodiversiteit?
Met biodiversiteit wordt bedoeld hoe groot de variatie is in het planten- en dierenleven in een bepaald gebied. Een grote biodiversiteit wordt meestal als waardevol gezien: hoe groter hoe beter. In het algemeen geldt dat hoe ouder een natuurgebied is, hoe groter de biodiversiteit is. Maar ook is het zo dat in een gebied met veel variatie in het landschap, de bodem of de vegetatie, de biodiversiteit groter is dan in een gebied zonder natuurlijke variatie. Dat komt omdat in elk vegetatietype in principe andere planten en dieren leven, maar vooral omdat de overgangen tussen de verschillende onderdelen (grasland-bos, sloot-oever-grasland, hoog-laag, nat-droog) kansen bieden aan weer andere soorten. Zo kan zelfs een groene woonwijk aan de rand van een natuurgebied de biodiversiteit in beide gebieden verhogen.
Hoe zit dat in de Oudorperhout?
In de Oudorperhout bestaan veel overgangssituaties die de biodiversiteit in het gebied verhogen. We hebben mooie soortenrijke struwelen op de overgangen tussen stukken bos en het aangrenzende grasland. Ook komen er door beheersmaatregelen (zie hieronder) steeds meer soortenrijke overgangen tussen bijvoorbeeld grasland en oevervegetaties.
Soortenrijke bosranden en oevers
Vooral aan de zuidkant van de Munnikenweg, schuin tegenover de voormalige boerderij van Admiraal is goed te zien dat zich op de overgang van het stukje bos naar het grasland andere planten en struiken bevinden dan in het bos of het grasland zelf.
In de bosrand (ook zoom of struweel genoemd) groeien vooral veel besdragende struiken zoals meidoorn, sleedoorn, braam, Gelderse roos, vlierbes, hazelaar, rode kornoelje, gele kornoelje, vlier, wilde liguster en wilde rozen die vanwege hun bloemen, bessen en noten in bijna elk seizoen veel insecten, vogels en kleine zoogdieren aantrekken. Dergelijke soortenrijke struwelen hebben we aan de oost-, west- en zuidzijde van de Oudorperhout.
In de Oudorperhout bestaan ook veel overgangen van kleine en brede sloten en groter, dieper water naar grasland die de biodiversiteit vergroten omdat er in oeverzones andere planten en dieren leven dan in de aangrenzend water- en graslandvegetaties.
Een belangrijke beheersmaatregel: maaien
Vegetaties volgen elkaar van nature op. Op een kaal stuk grond verschijnen eerst pionierplanten (bijvoorbeeld tuinonkruiden), en als die met rust gelaten worden, ontstaat er vanzelf grasland. Grasland dat niet begraasd of gemaaid wordt verruigt en verandert vanzelf in enkele jaren in bos. Ook de Oudorperhout zal in bos veranderen als er niet gemaaid wordt. Het maaien heeft twee effecten. Het eerste is dat voorkomen wordt dat het gevarieerde landschap in een monotoon bos verandert. Ten tweede zorgt het maaien ervoor dat als het maaisel elk jaar afgevoerd wordt, na verloop van tijd de bodem verarmt waardoor weer nieuwe soorten kansen krijgen. Hier en daar is dat in de Oudorperhout te zien aan het verschijnen van trilgras en kamgras, beide soorten van matig voedselrijke graslanden.
Sinusmaaien in de Oudorperhout
Maaien is dus nodig om de biodiversiteit te behouden. In de Oudorperhout wordt zogenaamd sinusmaaien toegepast. Dat is een methode waarbij in golvende patronen een deel van het gras wordt weggemaaid en een ander deel blijft bestaan. Op deze manier blijft een deel van de bloemen (en zaden) staan voor insecten, vlinders en vogels. Het niet gemaaide deel wordt vervolgens in een later stadium gemaaid. Ook de knotwilgen worden om deze reden niet allemaal tegelijk gesnoeid.
Andere beheersmaatregelen
Ook enkele andere beheersmaatregelen hebben de biodiversiteit in de Oudorperhout vergroot of zullen dat binnenkort gaan doen. Het weiland ten noordwesten van de boerderij van Admiraal is hier en daar plas-dras gemaakt waardoor de diversiteit in het planten- en dierenleven daar is vergroot. Er groeit daar nu moeraskartelblad, een in Nederland zeldzame plant die zelfs op de Rode lijst van kwetsbare planten staat.
Een van oorsprong (te) nat stukje grasland langs het Oudorperhoutpad achter de Paltrokmolen (straat) zorgde in het verleden in de wintermaanden voor wateroverlast op het naastgelegen voetpad. Om dit probleem op te lossen is het natte grasland uitgediept tot een langgerekte poel en daarmee ‘formeel’ onderdeel geworden van het park, daar waar het eerst een lastig te beheren terreintje was. De poel is in de wintermaanden watervoerend, maar valt in de zomer grotendeels droog. Deze bijzondere, bijna tegenstrijdige, milieuomstandigheden trekken planten aan die ’s winters tegen natte voeten kunnen en ‘s zomers drogere grond nodig hebben.
Ruige weilanden
Omdat de boeren in de Oudorperhout geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen meer mogen gebruiken zien we het monotone grasland daar langzaam verruigen. Er verschijnen hier en daar grote meerjarige planten in het weiland zoals distels en grote zuringsoorten, net zoals dat vroeger het geval was, want het monotone groene grasland is pas van recente tijd. De door de boeren verachte distels en zuring trekken tijdens de bloei vlinders en andere insecten aan, en hun zaden zijn in het najaar waardevol voedsel voor sommige vogelsoorten. Ook hier is dus de biodiversiteit aan het toenemen.
Meer ruimte voor vlinders en andere insecten
In 2021 hebben we twee maatregelen genomen die hopelijk verhogend werken op de biodiversiteit van met name het vlinder- en insectenleven. Zo zijn er op het erf van de voormalige boerderij van Admiraal drie bloementuinen plus een insectenhotel gerealiseerd.
Op een minder in het oog springende manier wordt in de Oudorperhout echter al jaren gewerkt aan uitbreiding van de diversiteit van insecten en ander, meestal verborgen, dierenleven. Op meerdere plaatsen in het park liggen of staan langzaam wegrottende bomen die barstensvol zitten met kleine ongewervelde dieren, waaronder vaak zeldzame insecten en hun larven. Op het rottende hout groeien bovendien veel soorten zwammen, schimmels en mossen. De insecten(larven) in de rottende boom trekken op hun beurt weer insectenetende vogels zoals spechten, boomklevers en boomkruipers.
Deze dode boom barst van het leven!
Al met al is de Oudorperhout een waardevol natuurgebied met een grote biodiversiteit. Er zijn meer dan 200 soorten wilde planten, bomen en struiken geteld en ruim 50 soorten vogels. Er leven tientallen soorten vlinders, bijen en andere insecten. Veel van de biodiversiteit zit echter verborgen in de sloten, de bodem en bijvoorbeeld de verrotte bomen. Omdat de diversiteit aan milieutypen in de Oudorperhout zo groot is, kan het niet anders dan dat ook het kleine, verborgen dierenleven zeer divers is. In de komende jaren hopen we hier met hulp van vrijwilligers stukje bij beetje achter te komen.
Henk van Haaster
Oktober 2025